Harcamalardaki yıllık %18,9'lık artışın, gelirlerdeki %5,2 artışın üzerinde olmasıyla bütçe dengesi ekim ayında 14,9 milyar TL açık verdi. Geçen yıl ekim ayında bütçe dengesi 5,4 milyar TL açık vermişti. Faiz dışı açık da 8,1 milyar TL gerçekleşti.
- Vergi gelirlerinde, Ağustos 2018'den bu yana ilk kez yıllık bazda reel artış görüyoruz. Ekonomideki toparlanma işaretleri ile birlikte dolaylı vergilerdeki (ÖTV, dahilde alınan KDV, MTV…) reel olarak %5,5'lik artış, Mart 2018'den bu yana en yüksek artış. Dolaysız vergilerinde (gelir vergisi…) reel olarak pozitif bölgeye yaklaştığını görüyoruz. Tek seferlik diyebileceğimiz diğer gelirler (Merkez Bankası kâr transferi, ihtiyat akçesi, cezalar vs..) ise geçtiğimiz ay 4 ay aradan sonra ilk kez reel olarak düşüş göstermişti. Bu ay da diğer gelirler düşüşünü hızlandırmış durumda.
- Finansal koşullardaki gevşemeyle faiz harcamalarındaki artışın, hızını azaltarak da olsa sürdüğünü görüyoruz. Faiz dışı harcamalardaki yıllık artış ise daha sınırlı kalmış durumda. Detaylarda mal ve hizmet gider kaleminin altındaki savunma kalemindeki yüksek artış dikkat çekmekte. Harcamaların %40'ını oluşturan cari transferler de artış hızını azaltsa reel olarak yükselişini sürdürüyor. Toplam harcamaların yaklaşık %11'ini oluşturan borç verme, sermaye giderleri (gayrimenkul alımı vs..) ve sermaye transferlerindeki azalış ise harcamalardaki artışı sınırlamış durumda.
12 aylık kümülatif bütçe açığı da 102 milyar TL'den 111 milyar TL'ye yükseldi. Bütçe açığı/GSYH oranı da %2,5 seviyesinden yaklaşık %2,8 seviyesine yükseldi. Yeni Ekonomi Programı'nda bütçe açığı/GSYH oranı bu yıl sonu için %2,9 öngörülüyor.
Şekil 1. Bütçe Dengesi/GSYH oranının gelişimi (%)
2019 yılında mali teşvik ve kamu harcamaları kanalı ve vergi gelirlerinin artış hızındaki yavaşlamayla bütçe açığı/GSYH oranının 2018 yılına göre genişlediğini görüyoruz. Bununla birlikte Merkez Bankası kâr transferi ve ihtiyat akçesinin aktarımının katkısıyla olumlu bir performans sergileyen diğer gelirlerin, bütçe açığındaki artışı sınırladığına şahit olduk. 2019 yılında cari dengenin fazlaya yönelmesi ise bütçe açığındaki genişlemeyi kısmen telafi etti. Küresel ekonomide bütçe ve cari denge zaman zaman bir arada bakılan ve ikiz açık gibi durumlarda kırılganlığa işaret eden göstergelerdir. Şekil 2'de de cari denge/GSYH oranı ile bütçe dengesi/GSYH oranının toplamını değerlendirdiğimizde Güney Afrika, Endonezya, Brezilya ve Hindistan gibi emsal ülkelerden pozitif ayrıştığımız görülüyor.
Şekil 2. Cari işlemler ve bütçe dengesinin ülkeler
arasındaki gelişimi
Güncel Yeni Ekonomi Programı'na göre de ilk 10 aydaki bütçe açığı, toplam bütçe açığı tahminin %81'ine ulaşmış durumda. Bütçe açığı tahminiyle, gerçekleşmelerin uyumlu olduğu görülüyor ve YEP tahmininin tutturulabileceği gözüküyor. Geçtiğimiz senenin son 2 ayında bütçe dengesi yaklaşık 11 milyar TL açık vermişti.
Giderlerin Görünümü
Gelirlerin Görünümü
