Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi, %0,5 artış yönündeki piyasa beklentisine karşın %0,1 düşüş gerçekleştirdi. Bu görüntüye karşın takvim etkisinden arındırılmış endeks, yıllık bazda %5,2 artış kaydetti.
Dikkat Çeken Noktalar:
- İmalat sektörü, bu sene için Türkiye’nin %5+ büyüme hızını takip ediyor. (Şekil 1).
-
<<Köprü Günü Etkisi>> Ağustos ayı sanayi üretim verisinin beklentilerden zayıf gelmesinin nedenlerinden birini oluşturmakta.
- Eylül ayı verisinde çalışma gününün etkisinin devam etmesi beklenebilir. Bununla birlikte Temmuz ayındaki %2,3’lük güçlü performans Eylül ayındaki olası yavaşlamayı telafi edip üçüncü çeyreğin pozitif şekilde sonlanmasına imkan verebilir.
- Önde gelen Avrupa ekonomilerindeki toparlanma (Almanya’nın sanayi üretimi bugün aylık bazda %2,6’lık artışla 6 yılın en iyi performansını sergiledi.) ve küresel ticaret hacmindeki iyileşme Türk imalat sektörünün momentumunu dördüncü çeyreğe taşımasıyla uyumlu seyrediyor.
Şekil 1: Sanayi Üretiminin Seyri
Kaynak: TÜİK, Ziraat
İstatistiksel Ayarlamalar
Sanayi üretim verisi özelliği gereği biz dahil olmak üzere tüm dünyada dalgalı bir seyir izlemekte. Sanayi üretiminin yurtiçinde standart sapması %2,3 düzeyinde.
Takvim etkisi ve mevsim etkisinden arındırma verileri aylık bazda takip etmede zorluk çıkaran bir unsur. Dolayısıyla veriyi trend halinde takip etmek analiz için daha yararlı bir yol. Sanayi üretim endeksinin zaman serisi anlamında ortalaması aylık %0,3 artış yönünde. Kısacası eğer son üç aylık ortalama bu değeri sağlıyorsa sanayi üretim endeksi normal seyrinde demektir. Yılbaşından bu yana sanayi üretiminin ortalaması ise aylık bazda %0,6 düzeyinde.
Ağustos ayında yetkililer, Kurban Bayramı’ndan önceki haftayı da tatil ilan etmişti. Ayrıca aynı hafta 30 Ağustos Zafer Bayramı’yla da çakıştı. İşgünü düzeltmesine karşın buna benzer köprü günleri (hafta içine denk gelen milli günler ve dini bayram tatillerini hafta sonuyla birleştirip tatil süresini uzatma) verilerde ek bir oynaklığa sebep olmakta. Geleneksel tatil ayı olan Ağustos ayrıca negatif bir mevsimsel etkiye de sahip.
Eylül ayı özelinde baktığımızda ise 12 ayın içerisinde bu ayın en tahmin edilemez-sürpriz rakamlara ev sahipliği yaptığı görülmekte. (Şekil 2).
Şekil 2: Yılın her ayı için mevsimsel faktörlerdeki sapmanın gelişimi.
Kaynak: TÜİK, JDemetra, Ziraat
Eylül ayında 19 gün çalışma gününü geride bıraktık. Bu durum da aylık bazda sanayi üretiminde yukarı yönlü bir etki de bulunabilir. Ağustos ayı gibi, Eylül ayı için de mevsimsel faktörler negatif değerlere işaret etmekte.
Şekil 2’de belirttiğimiz üzere Eylül ayının serinin en düzensiz aylarından biri olması sebebiyle negatif değer alması da beklenebilir. ( Ekte serinin gelişimine bakabilirsiniz.)
Eylül ayında büyük bir şok gerçekleşmedikçe sanayi üretiminin üçüncü çeyreği %1’in üzerinde bir değerle sonlandırması muhtemel gözükmekte. (Verinin ortalama seyri de %1 düzeyinde)
Ağustos ayındaki tatil nedeniyle yaz ayları zaman zaman zayıf değerler alsa da bu sene üretimin normal bir yıldan daha güçlü bir görünüm sergilediği gözlenmekte. (Şekil 3).
Almanya fabrika siparişleri Ağustos ayında %3,6 artarken; ülkede sanayi üretimi aynı dönem için %2,6 artışla son 6 yılın en güçlü yükselişini gösterdi. Küresel dış ticaret hacmi iyileşmeyi sürdürürken; Avrupa ekonomileri de gücünü toplamaya devam ediyor. Neticede Türkiye ekonomisindeki gelişmeler de dış talep ve üretim için pozitif bir görünüm sunuyor.
Şekil 3: Sanayi üretiminin gelişimi.
Kaynak: TÜİK, Ziraat
Ek: Sanayi Üretim Serisinin Mevsimsel ve Rasgele Bileşenleri
Kaynak: TÜİK, JDemetra, Ziraat
