Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlik oranı, mart döneminde (Şubat, Mart ve Nisan aylarını kapsamakta) %12,7 seviyesinden %13 seviyesine yükseldi. İşsizlik oranlarında 2019 yılı başındaki %13,5 seviyesinden 2020 Şubat döneminde %12,7'li seviyelere gerileme görmüştük. Mart ayının ortasından itibaren salgına ilişkin alınan tedbirlerin ekonomik faaliyeti azaltması ve nisan ayında kamu sağlığı tedbirlerinin çok yoğun olması nedeniyle işsizlik oranlarındaki bu artışı normal karşılamaktayız. Mevsimsel etkilerden arındırılmamış işsizlik oranı verisinde ise son 9 ayın en düşük rakamı olan %13,2 seviyesini gördük. Burada Hükümetin uygulamaya koyduğu kısa vadeli çalışma ödeneği, 3 ay işçi çıkarma yasağı gibi tedbirlerin etkili olduğu düşünmekteyiz. Ayrıca bunların yanısıra işgücüne katılım oranlarındaki ve istihdamdaki düşüş dikkat çekmekte ve geçen sene iş gücüne katılım oranında %50 üzerinde seyir görülürken mart döneminde %48,4'e gerileyerek 2014'ten beri en düşük işgücüne katılım oranı görülmekte. İşsiz sayısında düşüş görülürken istihdam oranı da %44,3'ten %42'ye gerileyerek 2012 Şubat ayından beri en düşük seviyede.
- Arındırılmış verilere göre, mart döneminde sanayi sektöründe istihdam yıllık 26 bin kişi artış gösterirken, inşaat sektöründe 260 bin azalma ve hizmet sektöründe 897 bin kişi istihdamda azalma var. Sanayi üretimi ilk iki ay %7'nin üzerinde büyüme sağlamış, mart ayında ise daralma görmüştük, nisan ayında ekonomik parametrelerde salgın tedbirleriyle dip nokta görüldü. PMI endeksi nisanda 33,4 gerçekleşmiş, alt bileşenlerinden imalat istihdam endeksi de son 11 yılın en büyük düşüşünü görmüştü. Bu sebeple ekonomik aktivitedeki azalmayla sanayi istihdamının hız kesmesi normal karşılanabilir. TCMB'nin de vurguladığı üzere yılın 2.yarısında ekonomik toparlanmanın ivme kazanması istihdamda özellikle sanayi istihdamında artış beklemekteyiz.
- Tedbirlerden en çok etkilenen hizmet sektörü oldu. Yıllık istihdam 897 bin kişi azalırken, bu datanın gördüğü en büyük düşüş oldu. Hizmet sektöründeki istihdamın da alınan kamu sağlığı tedbirleriyle azalması normal karşılanabilir ki yılın ikinci yarısı itibarıyla toparlanma sağlanana kadar önümüzdeki dönemde diğer ülkelerdeki gelişmelere de bağlı olarak daha düşük istihdam rakamları beklenmekte.
- Mevsimsellikten arındırılmış genç nüfus işsizlik oranı %23,6 seviyesinden %25 seviyesine yükseldi. Temmuz ayında rekor seviye olan %27'yi görmüştük. Tarım dışı işsizlik oranı, %14,6'dan %15,1 seviyesine yükseldi.
- Arındırılmamış verilere baktığımızda ise işsizlik oranı mart döneminde %13,6'dan %13,2'ye gerilerken, tarım dışı işsizlik oranı ise %15,4'ten %15'e geriledi.
Şekil 1. İşsizlik rakamlarında son görünüm
Ekonomik göstergeler açısından yılın ilk çeyreğine olumlu başlamıştık. Bu bağlamda ISO imalat PMI verisi açısından yılın ilk iki ayında genişleme bölgesinde gelmesinden sonra mart ayında 48,1'e geriledi, nisan ayında ise kamu sağlığı tedbirlerinin artmasıyla PMI 33,4 seviyeleri gördü, mayıs ayıyla birlikte 40,9 gelerek dipten çıkış sinyalleri vermekte. Nisan ayı PMI raporunda önceki üç ay üst üste istihdamı artıran imalat sektörünün nisan ayında istihdamı azaltmış olduğu ve bunun istihdamda son 11 yılın en büyük düşüşü olduğu vurgulanmaktaydı, mayıs ayında da imalat sanayi açısından istihdam endeksinde azalma var fakat düşüşün bir önceki aya göre ılımlı olduğu vurgulanmakta. Mayıs ayıyla birlikte öncü göstergeler dipten çıkış sinyalleri veriyor. Büyümedeki yavaşlamanın istihdam piyasasına yansımasının ise Hükümet'in ve TCMB'nin aldığı koordineli tedbirlerle bir miktar sınırlandığını düşünmekteyiz.
Şekil 2. Mayıs ayı PMI verisi, ekonomik gidişat açısından dipten dönüş sinyali vermekte.
- Sektörel güven endekslerinin istihdam beklentilerine ilişkin alt endekslerine baktığımızda nisan ayındaki beklentiler istihdamın gerilemesi yönündeydi fakat mayıs ayıyla beklentilerde iyileşme gözlenmekte.
Şekil 3a. Güven endekslerinde istihdam beklentileri yukarı yönlü
Şekil 3b. Tüketici güven endeksinde 12 aylık işsiz sayısı beklentisi dipten döndü.
Not:Tüketici güven endeksindeki 12 aylık dönemde işsiz sayısı beklentisi yukarı yönlü ise işsiz sayısında azalma beklendiğini belirtmektedir.
Açıklanan veride salgının etkilerin en çok hizmet sektöründe gördük. Mevsimsellikten arındırılmış verilere göre 897 bin kişilik düşüş dikkat çekici. Çoğu otel, lokanta, kuaför vs benzeri yerlerin nisan ayında kapalı kalması istihdamı negatif etkiledi. Mayıs ayında normalleşme adımları atılmaya başlanmasıyla bunun tersine dönmesi beklenmekte. Turizm tarafına baktığımızda bundan sonraki süreçte hava yolu taşımacılığının hacminin ne yönde seyredeceği de önemli. Örneğin nisan ayına ilişkin gelen yabancı sayısı verisi açıklanmıştı. Geçen ay neredeyse durma noktasına gelen hava yolu taşımacılığı sonucu gelen yabancı sayısı nisan ayında 24,2 bin kişiye gerilemişti. Mayıs ayında da bu trend DHMİ yolcu istatistikleri verilerine göre devam etmekte. Dış hat yolcu sayısı mayıs ayında 63 binden 33 bine gerilerken, geçen sene mayıs ayında bu rakam yaklaşık 9,3 milyon idi, öncü verilere bakarak hizmet istihdamının bir süre daha baskı altında kalmasını bekleyebiliriz.
Son İŞKUR verilerine baktığımızda kayıtlı işsiz sayısında 3,63 milyon kişiden mayısta 3,51 milyon kişiye gerilediğini görmekteyiz. İlk etapta alınan tedbirlerin istihdam piyasasındaki kötüleşmeyi sınırladığı görülmekte. Açık iş sayısı ise nisanda 53 bin kişi iken mayısta ise 70,5 bin kişiye yükseldiği sınırlı da olsa firmaların işçi talebinin arttığını göstermekte.
İstihdam açısından salgının iyiye giden ivmeyi biraz kırdığı görülmekte. Bu bağlamda para ve maliye politikaları ile önlemler alındığını görmekteyiz. İlk etapta TCMB olağanüstü toplanarak faiz oranını %10,75'ten %9,75'e çekti ve “Koronavirüsün Ekonomik ve Finansal Etkilerine Karşı Alınan İlave Tedbirleri" başlığıyla yayınladığı duyuruda kredi kanalını açık tutmak için bankalara yönelik likidite tedbirlerini ve ihracatçı firmaların dünyada azalacak ticaret hacminden daha az etkilenebilmeleri adına reeskont kredilerine yönelik tedbirleri açıkladı. Daha sonra TCMB tarafından politika faizi %8,25'e kadar çekildi. Ayrıca Hükümet istihdam piyasasının daha az etkilenmesi adına bir dizi düzenleme açıkladı. Ayrıca son olarak Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından İstihdam Kalkanı Paketi çıkarılacağı duyuruldu. Pakette istihdama ilişkin bulunması beklenen tedbirler;
- Ocak-Nisan ayında işini kaybedenler yeniden işe alınırsa devlet işverenin maliyetini paylaşacak.
- 25 yaş altı ve 50 yaş üstü için esnek çalışma modeli sunulacak.
- İşten çıkarma yasağı 3 ay daha uzayacak.
- Kısa çalışma ödeneği kolaylaştırılmış şekilde devam edecek.
- İlave istihdama teşvik gelecek.
