Türkiye Ekonomisi: Eylül Ayı Bütçe Dengesi
Gelirler güçlü seyrederken, bütçe açığı/GSYH oranında gerileme sürüyor
Bütçe dengesi, eylül ayında 23,6 milyar TL açık verse de geçen seneden daha iyi bir performans sergiledi. 12 aylık kümülatif bütçe açığı 99 milyar TL'den 93 milyar TL'ye geriledi ve bütçe açığı/GSYH oranı da %1,7 seviyesinden %1,6 seviyesine iyileşti, bu seviyelerde mayıs ayında gördüğü Aralık 2017'den bu yana en düşük seviyelere yakın gerçekleşti.
Vergi ve diğer gelirlerde güçlü artış görmekteyiz. Faiz gelirleri, özelleştirme, imar affı ve bedelli askerlik gibi tek seferlik tabir edilen kalemleri içeren diğer gelirler (yıllık %110 artış ) ile kurumlar ve gelir vergisini içeren dolaysız (yıllık %74 artış) ve ithalden ve dahilden alınan KDV gibi kalemleri içeren dolaylı vergilerde (yıllık %32 artış) güçlü bir yıllık artış görmekteyiz.
•İmalat ve ticaret sektöründeki büyüme ve yüksek karlılıklar ile kurumlar vergisi oranındaki artış kurumlar vergisini desteklemeyi sürdürüyor. Eylülde kredi kartı gibi öncü göstergeler iç talebin görece güçlü bir seyir izlediğine işaret ediyordu, bütçe verilerinin detayı da dayanıklı tüketim mallarından alınan ÖTV'deki seyri dışlarsak genel olarak bu resmi doğruluyor. Dahilde alınan KDV gelirlerinde %160'a varan güçlü bir yıllık artış görüyoruz ki bunda imalat sektöründeki olumlu seyir, e-ticaret ve kartlı harcamaların artması belirleyici olan unsurlar. İç talep için önemli bir diğer gösterge olan bir yandan da kur ve emtia fiyatlarındaki artışı da yansıtan ithalde alınan KDV'de yıllık artışın sürdüğünü görüyoruz. Bununla birlikte iç talep için diğer bir gösterge olan ÖTV'de yıllık düşüş görmekteyiz, ancak büyük kısmı eşel mobil uygulaması nedeniyle petrol ve doğalgaz ürünlerinden alınan ÖTV tahsilatındaki azalıştan kaynaklanmakta. Ayrıca pandeminin otomobil talebini artırmaya devam etmesine karşılık motorlu araçlarda ÖTV matrah eşiklerinin güncellenmesi ile motorlu taşıtlardan alınan ÖTV'nin de yıllık azaldığını görüyoruz.
Harcamalarda ''faiz dışı harcamalar'' kaynaklı güçlü bir aylık ve yıllık artış görüyoruz. Faiz dışı giderlerin bütün alt kalemlerinde artış mevcut, tasarruf tedbirlerine dair izlenen kalemlerden sermaye transferleri (bir başka kuruma sermaye malı alması için yapılan transferler), sermaye giderleri (fiziki yatırım harcamaları) ve salgınla mücadele kapsamında aşı, ilaç ve tıbbi malzeme alımlarının da etkili olmasıyla mal ve hizmet alım giderlerinde güçlü artış var. Faiz giderlerinde ise aylık artışın sınırlı kalması ve yıllık da düşüş göstermesi bütçe açığındaki artışı sınırlayan bir faktör olmuş.
•Giderlerin en büyük kalemi olan ve salgının etkilerini sınırlandırmak amacıyla yapılan sosyal yardımlar ve transferler gibi kalemleri içeren cari transferlerde toplam harcamaların üzerinde bir yıllık artış görüyoruz. Harcamaların en yüksek ikinci payını oluşturan personel giderlerinde de yıllık ortalamanın üzerinde bir artış yaşanmış.
İlk 9 ayda OVP'deki gelir hedefinin %78'inin, giderlerde ise %70'inin gerçekleştiğini görüyoruz, bu durum gelirlerde giderlere göre daha iyi bir performansa işaret etmekte ve yıl sonu bütçe açığı/GSYH oranında da öngörülerden daha bir seviyenin mümkün olabileceğini göstermekte. Hizmet sektöründe KDV indiriminin sona ermesi ve iç talebin belirgin hız kesmemesi gibi unsurlar da yılın geri kalanında gelirleri destekleyici unsurlar olabilir. Hazine, 2021'de bütçe açığı/GSYH oranının baz senaryoda %3,5 olmasını beklerken, iyimser senaryo altında bütçe açığı/GSYH oranının %2,7 gerçekleşebileceğini değerlendirmekte.
