Sürdürülebilirlik Ekosistemindeki Gelişmeler

Küresel Sürdürülebilirlik Gündemi

Küresel iklim politikalarının geleceğinin şekillendirilmesinde kritik önem taşıyan konuların ele alındığı Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin 29. Taraflar Konferansı (COP29) Kasım ayında Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de tarihindeki en geniş katılım ile gerçekleştirilmiştir. 200’den fazla ülkeden 65.000’in üzerinde katılımcıyı bir araya getiren COP29 zirvesinin odağında iklim finansmanı, karbon piyasaları, fosil yakıtların azaltılması ve gelişmekte olan ülkelerin ihtiyaçlarına yönelik konuların ön plana çıktığı görülmüştür.
‍
Şiddetini her geçen gün artırarak hissettiren aşırı hava olaylarının sıklığı, yol açtığı yıkım ve ülke ekonomilerine verdiği zarar iklim değişikliği ile mücadelede finansman ihtiyacının giderek arttığına, mevcut finansman araçlarının yetersiz kaldığına işaret etmektedir. COP29’ta iklim finansmanının yetersiz olduğu, gelişmekte olan ülkelerin uyum ve azaltım ihtiyaçlarının karşılanması için yıllık finansmanın 2035 yılına kadar en az 300 milyar dolara çıkarılması gerektiği belirtilmiştir.
‍
COP29’da üzerinde uzlaşı sağlanan bir diğer konu ise karbon piyasalarının küresel düzeyde işleyişine dair teşvik mekanizmasını hayata geçirecek olan yeni karbon piyasaları düzenlemesi olmuştur. Fosil yakıtların kullanımının azaltılması konusunda bir uzlaşıya varılamayan COP29, küresel sıcaklık artışının 1,5^oC ile sınırlamaya yönelik hedefe ulaşılması için daha güçlü politikalara ihtiyaç olduğunu ortaya koymuştur. Öte yandan iklim değişikliğinden en fazla etkilenen gelişmekte olan ülkelerin ihtiyaç duydukları finansman kaynaklarına erişimi sağlamak için uluslararası iş birliğinin artırılması gerekliliği vurgulanmıştır.
‍
COP29 zirvesinde sunduğu etkili programı ile ilgi toplayan Türkiye pavilyonunda Ziraat Bankası finans günlerine katılarak sektörel etkinliklerde katkı sunmuştur. Ziraat Bankası Proje Finansmanı ve Firma Analiz Grup Başkanı’nın katıldığı Institute of International Finance tarafından düzenlenen “Doğa Pozitif Ekonomi için Finansal ve Zorluklar” konulu panelde, stratejik finansal fırsatlar ve sektörün karşılaştığı zorluklar değerlendirilmiştir. Panel kapsamında; iklim risklerinin gelişmekte olan ülkeler için taşıdığı zorluklar ve sunduğu sürdürülebilir kalkınma fırsatları, çevre yatırımlarının ekonomik kalkınmaya sunduğu katkı değerlendirilmiş, kamu ile finans sektörü iş birliğinde etkin politikalar geliştirilmesi gerektiğine işaret edilmiştir. Ziraat Bankası’nın tarım ve enerji sektörlerindeki sürdürülebilirlik hedefleriyle biyolojik çeşitliliği artırma ve gıda güvenliğine katkı sağlama amaçları paylaşılarak Ziraat Çiftçi Platformu’na iyi uygulama örnekleri arasında yer verilmiştir.
‍
BM’nin iklim değişikliğine dair kabul edilen Paris Anlaşması doğrultusunda ülkeler 30 yıl içinde karbon emisyonlarını sıfırlamayı taahhüt etmiş durumdadır. Bu iddialı hedefin gerçekleştirilmesi küresel ölçekte iş birliğini ve ekonomik dönüşümü zorunlu kılmaktadır. Öte yandan Avrupa Birliği Avrupa Yeşil Mutabakat metnini oluşturarak iklim değişikliğinin azaltılması, iklim değişikliğine uyum, döngüsel ekonomiye geçiş, kirlilik önleme ve kontrol biyoçeşitliliğin ve ekosistemlerin korunması vb. çevresel hedeflerini ve bu hedeflere uygun çevresel olarak sürdürülebilir ekonomik faaliyetleri belirlemiştir. Yeşil Mutabakat Eylem Planı’nın tamamlayıcısı niteliğindeki Sınırda Karbon Düzenlemesi Mekanizması (SKDM) karbon kaçağının önlenmesi amacıyla AB üyesi ülkelere ve bu ülkelerle dış ticaret yapan ülkelere çeşitli önlemler almayı zorunlu hale getirmektedir. SKDM sadece raporlama yükümlülüğünü içeren geçiş döneminin ardından doğrulama ve fiyatlandırmaya ilişkin yükümlülüklerin 1 Ocak 2026 tarihinden itibaren yürürlüğe girmesi öngörmekte; çimento, elektrik, alüminyum, demir, çelik ve gübre ihracatlarında belirlenen limitlerin üstündeki karbon emisyonları için 2026 yılından itibaren karbon vergisi ödeme yükümlülüğü getirmektedir.
‍
Yeşil dönüşümün finansmanında önemli bir rol oynayan finans sektörüne rehberlik sunan AB Taksonomisi ise, sürdürülebilir faaliyetleri sınıflandırarak bu alandaki yatırımları teşvik etmeyi önceleyen bir metodoloji sunmaktadır. Avrupa Bankacılık Otoritesi (EBA) tarafından belirlenen bankacılık sektörüyle ilgili anahtar performans göstergelerinden en önemlisi olan yeşil varlık oranı, kredi kuruluşlarının taksonomi kapsamında yeşil kabul edilen ekonomik faaliyetlere ayırdığı varlıklarının, taksonomi kapsamında yer alan toplam varlıklarına oranı ifade etmektedir.

Türkiye Sürdürülebilirlik Gündemi

Paris Anlaşması tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de sürdürülebilirlik alanındaki çalışmaları hızlandırmıştır. 2021 yılında yayımlanan Yeşil Mutabakat Eylem Planı kapsamında BDDK tarafından hazırlanan Sürdürülebilir Bankacılık Stratejik Eylem Planı (2022-2025) Türk bankacılık sektörünün sürdürülebilir bir bankacılık altyapısına kavuşturulmasına odaklanarak uluslararası standart ve uygulamalar çerçevesinde iklim değişikliği sürecinde karşılaşılan finansal risklerin etkin şekilde yönetilmesi, sürdürülebilir finansmanın geliştirilmesi, sürdürülebilir finans alanında ilgili taraflarla iş birliğinin artırılması amaçları doğrultusunda bankaların sürdürülebilirlik faaliyetlerinde esas alacakları usulleri ortaya koymuştur.
‍
Ülkemizde uluslararası düzenleme ve uygulamalar paralelinde Türk bankacılık sektörünün çevresel sürdürülebilirliğe katkısının belirlenmesi, iklimle bağlantılı finansal risklerinin analizi ve yönetilmesi, iklim finansmanı ile ilgili verilerin doğruluk ve şeffaflık derecesinin artırılması, sınai ve ticari kuruluşlara yeşil dönüşüm ile ilgili kriterler sunulması, kuruluşların sürdürülebilirlik performansının karşılaştırılabilmesi, yurt içi yatırımların yeşil alanlara yönlendirilmesi ve uluslararası yeşil finansman kaynaklarının ülkemizdeki reel sektörün dönüşümüne aktarılması hedeflenerek AB taksonomisi baz alınarak BDDK tarafından Yeşil Varlık Oranı Tebliğ Taslağı hazırlanmış olup 2025 yılında yürürlüğe girmesi öngörülmektedir.  
‍
Öte yandan ülkemizde ulusal taksonominin oluşturulmasına yönelik çalışmalar Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı İklim Değişikliği Başkanlığı koordinasyonunda ilgili bakanlıkların ve teknik uzman grubun katkılarıyla sürdürülmektedir. Ana kullanıcıları arasında finansal kuruluşların yer aldığı Türkiye Yeşil Taksonomi Yönetmeliği Taslağı; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından 2024 yılında yayımlanarak kamuoyunun görüşüne sunulmuştur. Sürdürülebilir kalkınma hedefleriyle uyumlu ekonomik faaliyetlerin desteklenmesi, sürdürülebilir yatırımlara finansman akışının teşvik edilmesi ve piyasada yeşil aklamanın önlenmesine yönelik esas ve usulleri belirleyen Türkiye Yeşil Taksonomi Yönetmeliği Taslağı, 31 Aralık 2026’ya kadar gönüllü 1 Ocak 2027 tarihi itibarıyla zorunlu raporlama sürecini öngörmektedir.  
‍
Kamu Gözetim Kurumu tarafından TSRS 1 Sürdürülebilirlikle İlgili Finansal Bilgilerin Açıklanmasına İlişkin Genel Hükümler ve TSRS 2 İklimle İlgili Açıklamalar olmak üzere Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları belirlenmiş ve 2024 yılında yürürlüğe girmiştir.  Büyük işletmeler ve finansal kuruluşların öncülüğünde başlanarak TSRS uyumlu sürdürülebilirlik raporlamasıyla beraber uluslararası yatırım kararlarında tercih edilen ülke olmak ve yeşil finansmana erişim başta olmak üzere küresel sermaye tahsisinde dünyanın sayılı ülkeleri arasında yer almak amaçlanmaktadır.
‍
Ziraat Bankası, Yeşil Varlık Oranı Tebliğ Taslağı ile uyumu gözeterek Karbon Azaltım Destek Kredi Paketi’ni hazırlamıştır. Kurumsal/ticari segment öncelikli olmak üzere firma ve kuruluşların yeşil dönüşüm ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik Banka kaynağından uzun vadeli fon imkânı sağlayan kredi paketi çerçevesinde Ziraat Bankası, sektör spesifik ve teknik analizleri dikkate alan danışmanlar tarafından yönlendirilen bir kredilendirme süreci tasarlamıştır. Ziraat Finans Grubu Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları’na uyumlu raporlama sürecinin altyapı çalışmalarını tamamlayarak 2024 yılına ait TSRS uyumlu faaliyet raporlarını kamuoyuna sunacaktır.
‍
2025 yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nda sürdürülebilir ve güvenli enerji arzı için enerji temininde kaynak çeşitliliğini ve 2053 yılı Net Sıfır Emisyon Hedefi’ni esas alarak yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının değerlendirilmesi, enerji verimliliğini artıran, enerji teknolojilerinde yerlileşmeyi önceleyen, yeni teknolojileri entegre eden, uluslararası enerji ticaretinde ülkemizin stratejik konumunu güçlendiren bir yapıya ulaşılması amaçlanmaktadır. Net Sıfır Emisyon Hedefi kapsamında artan elektrifikasyonun daha temiz kaynaklarla karşılanması amacıyla yenilenebilir enerji kaynaklı elektrik üretiminin artırılması ve şebeke entegrasyonunun sağlanması hedeflenmektedir.

Türkiye’nin enerji politikaları doğrultusunda yeni enerji mimarisini içeren Yenilenebilir Enerji 2035 Yol Haritası, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Sayın Alparslan Bayraktar tarafından Ekim ayında düzenlenen lansman toplantısıyla kamuoyuna sunulmuştur. Enerji arzının güvenliğini sağlama, dışa bağımlılığı azaltma ve 2053 Net Sıfır Emisyon Hedefi’ne ulaşma doğrultusunda şekillendirilen yol haritası ile artan elektrik talebini karşılamak üzere reform süreçlerinin devam edeceği belirtilmiştir. Gerçekleştirilecek rüzgâr ve güneş enerjisi yatırımlarıyla 2035’te ülkemizin 120 bin megavatlık kurulu güce ulaşması hedeflenmektedir.

Ziraat Bankası sürdürülebilirlik çalışmalarını uluslararası gündemi yakından takip ederek ve ulusal hedefler doğrultusunda yerel mevzuata tam uyum prensibiyle yön vermektedir. Kendi faaliyetlerinden kaynaklanan çevresel etkiyi azaltmak üzere Kayseri’de 2025 yılında devreye almayı planladığı toplam 64 MWp kurulu güce sahip 3 Güneş Enerjisi Santrali ile yurt içindeki tüm organizasyonunun yıllık elektrik enerjisi ihtiyacını karşılamayı öngörmektedir. Ziraat Bankası gerçekleştirdiği yatırım ile ülkemizin 2053 yılı Net Sıfır Emisyon Hedefi’ne katkı sunmaktadır. Öte yandan Banka kredilendirme politikalarını da ulusal hedefleri destekleyecek şekilde oluşturmakta ve bu yöndeki mevzuat kapsamında selektif kredilendirme uygulamalarını hayata geçirmektedir.  

2025 Yılı ve Sonrası

Sürdürülebilirlik kısa ve orta vadede çevresel ve sosyal etkilerinin ötesinde bankacılık sektörü için finansal performansı ve itibar yönetimini doğrudan etkileyen bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Finans sektörünün başat aktörü konumunda bulunan bankaların sürdürülebilirlik stratejilerini erken dönemde güçlendirerek bu dönüşüme liderlik etmeleri kritik önem taşımaktadır.
‍
Bu çerçevede ülkemizin Net Sıfır hedeflerine ulaşmak için planlanan yatırımlara yeşil finansman sağlama konusunda bankacılık sektörünün daha aktif olmasına gereksinim duyulmaktadır. Genel olarak bankaların kamu ile ve özel sektör ile iş birliği yaparak yeşil yatırımlar konusunda farkındalığı artırmaya, yenilikçi ve uzun vadeli finansman modelleri oluşturmaya katkı sunması beklenmektedir.
‍
Sonuç olarak, bankacılık sektöründeki mevcut çalışmaların daha fazla derinleşmesi, yaygınlaşması ve sektördeki yeşil dönüşümün etkin şekilde teşvik edilmesi için ek araçlar ve düzenlemeler gerekmektedir. Bu kapsamda Yeşil Varlık Oranı uygulaması ve TSRS raporlaması bu dönüşüme ivme kazandıracak potansiyeli ile sektörün sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmasında önemli araçlar olarak değerlendirilmedir.

Ziraat Bankası’nın İklim Değişikliği ile Mücadele Gündemi

Ziraat Bankası küresel ve ulusal sürdürülebilirlik gündemini yakından takip etmekte, yeşil dönüşümde önemli role sahip bankacılık sektörünü de yakından ilgilendiren uluslararası standartlar, rehberler ve çerçeve anlaşmaların yanı sıra tabii olduğu yerel regülasyonlara uygun olarak sürdürülebilirlik faaliyetlerini şekillendirmekte ve ulusal hedeflere katkı sunmaktadır.

• Faaliyetlerinin çevresel ve sosyal etkilerini şeffaf bir şekilde raporlamak üzere uluslararası standartları (GRI, SASB, TSRS, TCDF vb.) benimsemektedir.

• Ülkemizin 2053 Net Sıfır Hedefleri doğrultusunda sürdürülebilirlik stratejilerini uzun vadeli iş planlarına entegre etmektedir.

• Yeşil kredi ve karbon azaltımını destekleyen ürün/hizmetler geliştirmekte ve müşterilerine sunmaktadır.

• Enerji dönüşüm projeleri, sürdürülebilir alt yapı projeleri vb. alanlara özel finansman modelleri geliştirmektedir.

• Kredilendirme süreçlerinde ÇSY kriterlerini dikkate alarak iklim risklerini değerlendirme süreçlerine entegre etmektedir.

• İç operasyonlarında karbon ayak izini azaltmak amacıyla, şube ve operasyon merkezlerinde enerji verimliliğini artırıcı önlemler almakta, yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş için yatırımlar gerçekleştirmekte ve dijital dönüşümle kağıtsız işlem süreçlerini yaygınlaştırmaktadır.

Tarım Misyonu

Ziraat Bankası, gıda güvenliğini sağlamak ve tarımsal dayanıklılığı artırmak için üstlendiği sürdürülebilirlik odaklı tarım misyonu ile ülkemizde tarım sektörünü önde gelen bankası konumundadır. Banka başta ulusal mevzuat ile düzenlenen sübvansiyonlu krediye konu ürünleri aracılığıyla Doğayla İlgili Finansman Görev Gücü (TNFD) ve AB Taksonomisi vb. küresel çerçeveler doğrultusunda biyoçeşitliliği koruyan, çevresel risklere duyarlı ve iklim değişikliğine uyumlu tarımsal proje ve uygulamaları desteklemektedir.
‍
İklim değişikliğine en duyarlı sektörlerden biri olan tarım; doğal kaynakların sürdürülebilir yönetimi, tarımsal verimliliğin korunması ve çiftçilerin farkındalığının artırılması açısından stratejik önem taşımaktadır. Bu çerçevede İklim Değişikliğine Uyum Stratejisi ve Eylem Planı kapsamında tarımda iklim-akıllı yatırımların teşvik edilmesi ve finansman kaynaklarının artırılması gerekliliği açıktır.

Ziraat Bankası tarım müşterilerinin iklim değişikliğine adaptasyon süreçlerinde danışmanlık, finansman, eğitim ve farkındalık konularında destek sunmaktadır.

Gıda güvenliğinin sağlanması ve biyoçeşitliliğin korunması hedefiyle, müşterilerine çevresel sürdürülebilirlik esaslarıyla uyumlu hizmet sunan Ziraat Bankası, tarım sektöründe iklim dayanıklılığını artırmayı ve ulusal gıda sistemlerini güçlendirmeyi amaç edinmiştir.

Mikro Atık Yönetimi

Ziraat Bankası sürdürülebilirlik faaliyetleri kapsamında kahve çekirdekleri vb. mikro atıkların ileri geri-dönüştürülmesi yolu ile karbon emisyonunu azaltmayı amaçlamaktadır. Banka, kurduğu iş birliği kapsamında kahve atıklarının haftalık olarak toplanmasını ve ISO standartları ile GHG Protokolü’ne uygun şekilde raporlanmasını sağlamıştır. Karbon raporu, süreçteki karbon emisyonlarını, kurtarılan karbon emisyonları, üretilen alternatif hammadde miktarlarını ve emisyon verilerinin eşdeğer karşılaştırmasını içermektedir.
‍
Ziraat Bankası tarafından 2024 yılı içinde üretilen 1.747,28 kg kahve atığının mikro atık yönetimi çalışması ile değerlendirilmesi 1.982,69 kg CO₂e sera gazının atmosfere salımının önüne geçmiştir. Bu fayda yaklaşık olarak aşağıdaki faaliyetler ile oluşan karbon ayak izine eşittir:

• 848,59 litre benzin tüketimi

• 735,58 litre dizel tüketimi

• 989,36 kg kömür tüketimi

• 361.619,51 kez telefon şarj etme*

• 4.340,12 KWh elektrik tüketimi*

* Hesaplamalar Türkiye şebeke elektriği emisyon faktörü göz önüne alınarak yapılmıştır.

1.982,69 kg CO₂e azaltımı ise yaklaşık olarak aşağıdaki faaliyetlerin karbon ayak izi azaltımına eşittir:

• 8.029,91 m² arazinin ormana dönüştürülmesi

• 33,71 tohumun 10 yaşındaki ağaca dönüşene kadar geçen sürede yutak olarak sağladığı azaltım

• 85,26 büyük boy çöp poşeti miktarında evsel atığın geri dönüştürülmesi

• 116,98 akkor ampulün LED ampule dönüştürülmesinin bir yılda sağlayacağı azaltım.

TBB Alt Çalışma Grupları (AÇG)